3 Boyutlu Yazıcılar (İng. 3D Printers) geleneksel üretim araçlarından farklı olarak tasarlanmış bir ürünü çeşitli malzemeler ile sıfırdan oluşturan cihazlar olarak tanımlayabiliriz. Geleneksel modelinde üretim; kalıplar, dökümler, oyma, kaynak, dokuma vb gibi çeşitli farklı teknikler sayısız makine ve eğitimli emek ile gerçekleştirilirken, 3B yazıcıların temsil ettiği yeni üretim modelinde ise bilgisayar tasarımı ve bu tasarımı malzemeyi 3B şekilde yazan/basan/dokuyan bir makine ile üretim gerçekleşmekte.
Türkçemize “printer” her ne kadar “yazıcı” olarak geçmiÅŸse de bunun doÄŸru bir karşılık olmadığını düşünüyorum. Yazma eylemi deÄŸil, yazılmış bir ÅŸeyi basma, baskı eylemi söz konusu. Hatalı olduÄŸunu düşündüğüm bu karşılık 3B yazıcı kavramıyla iyice ortaya çıkmakta. AÅŸağıdaki metni çevirirken de bunun zorluÄŸunu yaÅŸadım. 3B Baskıcılar daha doÄŸru bir kullanım diye düşünüyorum, ama terimi bu yazıda 3B yazıcılar olarak kullanmaya devam edeceÄŸim, sonra bakarız…
3B yazıcıları belki de duymuş olabilirsiniz, basit el aletlerinden tutun yapay kalp cihazlarına kadar birçok şey bugün bu teknolojilerle yapılmakta. İşte bu yazıda da teknolojinin insan hayatını nasıl değiştirebildiğini bir kez daha göreceğiz.
Yazıyı çevirme amacım bu yazıyı okuduÄŸumda hissettiklerimdi aslında… Kötülüklerin ve kötü insanların hayatımızı çevirdiÄŸi ve dünyamızı esir aldığını görmekte ve hissetmekteyken böylesine harika insanların neler yapabildiÄŸini görmek beni çok duygulandırdı, hiçbir katkım veya paydaÅŸlığımın olmadığı bu kiÅŸilerin yaptıklarından gurur duydum. Minnetimi de yazıyı Türkçeye çevirerek göstermek istedim.
Buyurun birlikte okuyalım…
***
Önceki teknolojinin yerini hızlıca alan 3B Yazıcı teknolojisi bir fark yaratır mı?*
Onsekiz ay önce Youtube’de hayatımı deÄŸiÅŸtiren bir video izledim (buradan görebilirsiniz). Güney Afrika’da doÄŸuÅŸtan saÄŸ eli olmayan Liam isminde bir oÄŸlan 3B yazıcı ile üretilen bir protez el kullanıyordu ve bu sayede normal ve mutlu bir çocuk olabilmiÅŸti.
Gülen yüzü ve kararlılığı benim 3B yazıcılar ve topluluk fonlaması çözümlerinin gücünü anlamamı saÄŸladı. Ä°nsanların hayatlarında bir farklılık yaratmayı amaçlayan yeni oluÅŸan bir gönüllü topluluÄŸu olan e-NABLE‘da çabucak bir gönüllü oldum. Bir çocuÄŸun hayatını 30$ deÄŸerinde plastik ve 30$ deÄŸerinde donanım ile deÄŸiÅŸtirme kabiliyeti beni 3B yazıcılar ile üretilen her ÅŸeyi sevmeye sürükledi. Ä°ÅŸte bu Accucode’da  kıdemli müşteri temsilcisi olmamın nedenlerinden biri.
Bu hafta Austion, Texas”da SXSW fuarında SX Crate’e katıldım ve nihayet arkadaşım olan bazı gönüllülerle yüzyüze görüşebildim. Hatta Rochaster Teknoloji Enstütüsü’nde araÅŸtırmacı ve e-NABLE‘nin kurucularından olan John Schull ile de buluÅŸtum. Bir avuç insan ile baÅŸlamış proje altı el tasarımı, iki kol tasarımı ve motor ve arduino kontrolüne sahip miyoelektrik kol tasarımıyla 4.400’den fazla kiÅŸiye ulaÅŸmış güçlü bir gönüllü topluluÄŸuna dönüştü. Bağışlar ve fedakar gönüllüler sayesinde 900’den fazla el özel olarak tasarlandı, test edildi, deÄŸiÅŸtirildi, 3B üretildi, montajlandı ve ücretsiz olarak dağıtıldı. (Bağışlar www.enablingthefuture.org/donate adresinden yapılabilir. 50$ deÄŸerinde bir bağış bir çocuÄŸa el uzatabilir… Gerçek anlamda…)
EÄŸer Robert Downey Jr.’nin bir Ironman protez kolonu genç Alex’e sunuÅŸunun hikayesini okuduysanız e-NABLE‘ı hali hazırda görev başında görmüşsünüzdür. Bu kol, Merkez Florida Ãœniversitesinde mühendislik okuyan doktora öğrencisi ve uzunca bir süredir e-NABLE üyesi olan Albert Manero tarafından kurulan bir gönüllü grup olan Limbitless Solutions tarafından üretildi. (daha fazlası Facebook sayfalarında).
Bu bir çocuÄŸun bir süper kahramandan ilk hediye alışı deÄŸildi. 28 Ocak 2015 tarihinde altı genç süper kahraman güçlerini e-NABLE ve Marvel Universe LIVE! ile Dallas, Texas’da birleÅŸtirdiler… bizi ÅŸeytani Kötü Suçluların yaratacağı mutlak kıyametten korumak için! Oyuncu ekibi alçakgönüllülükleriyle protezleri kendilerine monte ederek ve çocuklara sunarak birkaç saatlerini geçirdiler.
Geçen hafta SXSW şovunda %100 geri dönüşümlü 2 litrelik soda şişelerinden yapılan plastik filament ile üretilen ilk 3B üretimleri gördüm. Bundan böyle arazileri biyolojik olarak çözülemeyen plastikle doldurmak yerine bu çöple çalışan bir protez el veya kol yarabiliriz.
Evet, önceki teknolojinin yerini hızlıca alan 3B Yazıcı teknolojisi bir fark yaratır mı? GeçtiÄŸimiz yıllar içinde 900 çocuÄŸun  ve 4.400’den fazla gönüllünün halihazırda bir fark yarattı.
3B yazıcıların nasıl bir fark yarattığı konusunda daha Accucode’un 3B Bölümü ile iletiÅŸim kurarak daha fazla bilgi alabilirsiniz.
Bilimin ve teknolojinin insan hayatını nasıl daha iyi hale getirebiceÄŸinin güzel bir örneÄŸi olan bu yazıyı okuduktan sonra çocukluÄŸumdan beri üzüldüğüm birçok ÅŸeyin ileride ortadan kalkacağına yönelik umutlarım güçlendi. Bugün plastik ve küçük elektrik motorlarıyla yapılan bu el organik olmayan maddelerin 3B yazdırılmasıyla üretildi. Yarın ise organik maddeleri örneÄŸin DNA’yı 3B yazıp, hücreler örüp dokular ve organlar üretilebilir. Bu sayede organ ve uzuz eksiklikleri giderilebilir. Bugüne kadar mekanik aksamlarla giderilen engeller gelecekte biyolojik 3B üretimle giderilebilir. Bugün bu çalışmaların öncülerini bilim haberlerinde halihazırda okumaktayız. Dilerim o günler çok yakın olur… Ah bir de görme engelliler… Sanıyorum görme engelli birisine görüş kabiliyetini yeniden kazandırmak dünyanın en mucizevi buluÅŸu olacaktır.
3B yazıcı konusu çok geniÅŸ bir konu, ama bir gerçek var ki o da bu teknolojinin insan hayatını çok çabuk deÄŸiÅŸtireceÄŸi. Sadece insan hayatı deÄŸil, ekonomimizi de çok etkileyecek bir konu… GeliÅŸmiÅŸ sanayi ülkeleriyle geliÅŸmekte hatta geri kalmış ülkeler arasındaki farkı kapatabilir. Baskı kodu ve istenilen ürünü yazabilecek yetenekte bir 3B yazıcı ile dileÄŸiniz her endüstri ürününü üretebilirsiniz. Bu bir araba da olabilir bir silah da… DediÄŸim gibi çok yönlü ve kesinlikle devrimsel bir konu. Zaten birçok yerde 3. Sanayi Devrimi olarak deÄŸerlendirilmekte.
Son olarak, görüldüğü üzere yeni çağın büyük bir teknolojisi ile karşı karşıyayız. Burada özellikle dikkat çekmek istediÄŸim ÅŸey üretimin temel faktörü olan sermayenin beÅŸeri sermeyeye karşı kaybediyor oluÅŸudur. Ä°yi mühendislere sahipseniz, o mühendislerin üreteceÄŸi sofistike yazılım ve donanım – ki bu 3B yazıcılar makine üretebilen makinelerdir – müthiÅŸ kapılar açabilir.
Ä°ÅŸ dönüp dolaşıp eÄŸitime geliyor… Klasik ve kötü eÄŸitim sistemlerimizden sıyrılıp, düşünebilen, üretebilen ve bu sayede farklılık yaratabilen bir insan kaynağı yetiÅŸtirmek her ÅŸeyin önünde olmalı.
İlginizi çektiyse, 3D Printing Google+ topluluğunu takip etmek eğlenceli olabilir.
Tabi bir Feza Çağı Televizyonu geliştirmek değil!
LibreOffice özgür ofis yazılımı 4 serisi ile birçok yeni özelliğe kavuştu. Bunun yanı sıra kod temizliği, kod denetimi (Coverity scan) ve 60.000 civarı belge ile yapılan sürekli ve yoğun testlerle daha sağlam bir hale geldi, çökme, donma gibi olayları neredeyse yaşamıyorum diyebilirim.
BildiÄŸiniz gibi OpenOffice.org’u geride bırakarak The Document Foundation çatısının kurulması ve LibreOffice’in yolculuÄŸuna baÅŸlaması geliÅŸtirme modelinde önemli deÄŸiÅŸiklikleri de birlikte getirdi. Artık Sun gibi tam zamanlı geliÅŸtirici çalıştıran bir ÅŸirket arkasında deÄŸil. Kod katkısının çoÄŸu dünya çağındaki bağımsız katkıcılar tarafından yapılmakta.
Başladığımız günden bugüne baktığımızda bir Brezilya olmasa da güzel şeyler yaptığımızı görüyorum. Ülkemizdeki kısıtlı insan kaynağı içinde kod katkısı veren kişi sayısının bir elin parmaklarından az olması üzücü ama yapılanlar mutluluk verici. Güzel olanı bence ne biliyor musunuz, arka planda çalışan kodlarla kalmayıp, bu yazıda evet şu arkadaşımız şunu yaptı ve gördüğünüzde onu anabilirsiniz diyebilmek.
Buyurun bakalım neler yapmış bir elin parmaklarından az sayıdaki cengaver LibreOffice geliştiricimiz. (Görselli açıklamaları LibreOffice Sürüm notlarından aynen alıntılıyorum)
1- Gökçen Eraslan – LibreOffice ile sayısal imzalı PDF belgeleri oluÅŸturabileceÄŸiz
Gökçen Eraslan’ın 2012 yılında Google Summer Of Code’un LibreOffice projesinde baÅŸladığı (Bknz:LibreOffice’de PDF Ä°mzalamak: BaÅŸarılar Gökçen Hocam)  ve temel çerçevesini oluÅŸturduÄŸu PDF imzalama özelliÄŸi LibreOffice 4.4 sürümünde eksiklerini de tamamlayarak karşımıza çıkıyor.
Digitally signed PDF export
PDF’s generated by LibreOffice can now be digital signed directly from LibreOffice during the export. It works on Windows, OS X, and Linux, and on Windows, the built-in certificate functionality is used to store your certificates for signing. (Gökçen Eraslan – GSoC 2012, Markus Wernig – Wilhelm Tux, fund raising, Tor Lillqvist – Collabora)
Selecting a certificate for signing on Windows.
The Digital Signatures tab of the PDF export dialog.
2 – Efe Gürkan Yalaman - Uzman Yapılandırma ve BaÅŸlangıç Merkezinde Åžablonlar
Efe Gürkan Yalaman’da tıpkı Gökçen Eraslan gibi GSoC öğrencilerinden. LibreOffice projesine 2013 ve 2014 yılında kabul edildi ve iki önemli özelliÄŸin geliÅŸtirilmesine katkı verdi:
Ä°lki 2013 yılındaki GSoC’dan ve geçtiÄŸimiz yıl yayımlanan LibreOffice 4.2 ile duyurulan Uzman Yapılandırma. Bu mdül ile adı üzerinde LibreOffice uygulamasını ileri düzeyde yapılandırabiliyorsunuz
An Expert Configuration functionality has been added to the Options tab (Efe Gürkan YALAMAN). This can be disable by setting EnableExpertConfiguration to false in the user’s configuration.
About config page
LibreOffice 4.4 sürümünde bu özelliÄŸe Araçlar – Seçenekler – LibreOffice – GeliÅŸmiÅŸ yoluyla eriÅŸebilirsiniz.
Diğeri ise 2014 yılında katıldığı GSoC projesi olan Başlangıç Merkezinde şablonları görebileceğimiz, düzenleyebileceğimiz Şablonlar modülü oldu.
Start Center
Templates now appear directly in the Start Center and can be picked from there. (Efe Gürkan Yalaman, GSoC 2014; and Jan Holešovský, Collabora)
Templates in the Start Center.
Sadece bunlar deÄŸil, Efe’nin yaptığı ve bizim için önemli olan geliÅŸtirmelerden yerelleÅŸtirmeyle ilgili para birimimizin YTL’den sonra tekrar TL (TRY)’ye dönmesi ve bu para birimiyle ilgili biçimlendirmeler ve Türk Lirasının Yeni Sembolünün eklenmesi.
GülÅŸah Köse diÄŸer iki geliÅŸtirici arkadaşımızın aksine GSoC’a henüz katılmadı, diliyorum bu yıl baÅŸvurur. Necdet Yücel hocamızın teÅŸviki ve yönlendirmesiyle LibreOffice Impress’e Android ve iOS kumandalarından sonra Pebble kumandasını da kazandırarak önemli bir iÅŸe imza attı. Kendi Pebble’ım ile kullanıyorum 🙂
PebbleRemote.com adresinden gerekli bilgileri alabileceÄŸiniz bu ‘Havalı – Cool’ uzaktan kumanda katkılarımızı da beklemekte.
Pictures
Kendim kullanıyorum diye deÄŸil, gerçekten havalı bir sunum tecrübesine imkan tanıyor 😉
Barış Akkurt LibreOffice 3.5 sürümünde LibreOffice’in Hakkında penceresinin geliÅŸtirilmesine kod katkısı veren diÄŸer bir geliÅŸtiricimiz.
***
Ãœlkemizden LibreOffice’e kod katkısı verilmesi gerçekten mutluluk verici, hele bizim gibi son kullanıcıların görüp hissedeceÄŸi geliÅŸtirmeleri görünce insan iyice ümitleniyor. Ama sayı gördüğünüz gibi çok az, sadece 4…
Açık konuÅŸmak gerekirse, OpenOffice.org mirasçısı bir yazılım olan LibreOffice epeyce silkinip kendi elbisesini giymeye baÅŸladı, ama daha alacak çok yol var… Özgür yazılım gönüllüleri ve kod veren kiÅŸilerin dahi beÄŸenmediÄŸi yanları ortada. Ama ortada olan bir gerçek ÅŸu ki, katkı verilmeden bu iyileÅŸmelerin olması mümkün deÄŸil.
LibreOffice’in özgür yazılım gönüllülerine ihtiyacı var, ülkemizin ise LibreOffice geliÅŸtiricilerine daha çok ihtiyacı var.Â
Siz de LibreOffice’e Kod Katkısı Verin
Tabii, bir ‘Feza Çağı Televizyonu’ geliÅŸtirmek deÄŸil!
Kod okur yazarlığı olan özgür yazılım severler LibreOffice’e vereceÄŸi her katkı çok deÄŸerli. Aza çoÄŸa bakmamak gerekiyor. Biliyoruz ofis yazılımı sıkıcı olarak görülmekte, ama LibreOffice gerçekten eÄŸlenceli bir proje. Ä°yi insanlar, iyi ortam ve dünya çapında iyi etkinliklerle kendinize ve LibreOffice’e katkı verebilirsiniz.
1- ‘Peki nereden baÅŸlamalı?’ diyorsanız aÅŸağıdaki baÄŸlantılara bir göz atmaya ne dersiniz.
Buradan baÅŸlayıp konuya ısındığınızda eÄŸlenceli ilk adımlar olan EasyHacks bölümüne gitmenizi öneriliyor. Buradan diÅŸinize göre bir EasyHack bulup çözünce hem LibreOffice üzerindeki kod hakimiyetiniz geliÅŸiyor hem LibreOffice’e kod katkısı veriyorsunuz. Tek başınıza olacağınızı sanmayın, uzman LibreOffice geliÅŸtiricileri bu EasyHack’lerde size adım adım yardım da ediyorlar. Böylece ciddi bir tecrübe ve bilgi edinmiÅŸ oluyorsunuz. Kazan – Kazandır!
EasyHack‘ler gerçekten ilk adımlar için önemli. Tek varlık sebebi yeni geliÅŸtiricilerin geliÅŸimlerine yardımcı olmak, yani sizin için orada bekliyorlar Açıklamalarında göreceÄŸiniz gibi usta bir geliÅŸtiricinin çerez çekirdek çitlerken halledebileceÄŸi hackler ve siz çözün diye sizi bekliyorlar!
Aklınızda LibreOffice için bir fikir varsa ‘Ideas’ sayfasına ekleme de yapabilirsiniz. Yeni fikir eklemek için iki hafta gibi bir süre var. Aklıızda çalışmak, yapmak istediÄŸiniz ve GSoC’a yakışır bir proje fikri varsa ekleyin derim
3- ‘Kod okurum, ÅŸiir gibi de yazarım, LibreOffice’i de severim ama uÄŸraÅŸamam iÅŸim gücüm çok…’diyorsanız, bağışlarınızla katkı verebilirsiniz: https://donate.libreoffice.org/tr/
4- ‘Tamam da, ben öğrenciyim/freelance’im az biraz da maddi getirisi var mı?’ derseniz sizi Freedomsponsors.org‘daki LibreOffice sayfasına alalım. Hem özgür yazılıma katkı verebilirsiniz hem de para kazanabilirsiniz. Detalı ÅŸurada anlatmışım: Freedomsponsors.org: Destek olun & Harçlık Kazanın
5- ‘Ya biz ÅŸirketiz, ihale, hizmet falan’ Bu daha geniÅŸ bir konu, kısa tutmak adına TDF’nin ihalelerine bakabilirsiniz;
Aslında uzun uzadıya yazacak çok ÅŸey var ama zaman olmadığından kısa kısa derlemek en iyisi…
TDF LibreOffice’in Android sürümü için ihaleye çıkıyor: BilindiÄŸi üzere epeyce bir zamandır LibreOffice’in Android sürümü için çalışmalar yürütülmekteydi. Bu çalışmalar sıfırdan bir uygulama yazmanın zorluÄŸu ve LibreOffice camiasının bu konuda yeteri kadar donanımlı ve platforma hakim katkıcıları olmadığı için ağır aksak ilerlemekteydi, temel belge görüntüleyicisi üzerinde Smoose vb gibi ÅŸirketlerin sponsorluÄŸunda biraz ilerleme kaydedilmiÅŸse de temek çerçeve oluÅŸturma meselesi istenilen hızla ilerlemedi. Bu yüzden The Document Foundation LibreOffice’in Android sürümün temel çerçevesini oluÅŸturmak ve üzerine temel özellikleri inÅŸa etmek için ihaleye çıkma kararı aldı. Bu ihale ile Åžubat 2015’de temel düzenleme özellikleri çalışır halde bir Android uygulamasına kavuÅŸmak hedefleniyor. Ä°hale duyurusunu ÅŸuradan okuyabilirsiniz. Türkiye’den de bu ihaleye katılmak isteyen ÅŸirketler olursa çekinmeden baÅŸvursunlar derim.
TÃœBÄ°TAK’ın yazılım uyum sorunları yaÅŸanmayacak olan bilgisayarlarda LibreOffice ve Pardus kullanılması ile ilgili bir genelge yayımladığını duyduk. Detaylarını öğrenmek için bu genelge ve hedeflenen bilgisayar sayısı gibi rakamlara ulaÅŸmak için ilk fırsatta bir giriÅŸimde bulunacağım. Bu bilgiler ile güzel bir göç haberi hazırlayabilir ve küresel olarak da duyurabiliriz.. Åžayet bu yazıyı okuyan yetkili varsa, bilgileri temin ederse çok daha iyi olur. Bu tür göçler bizim için önemli, hele TÃœBÄ°TAK gibi bu konuda yıllardır bir ÅŸekilde öncülük etmeye çalışan bir kurum için gecikmiÅŸ bir karar. Åžahsi görüşüm ise daha önce de dediÄŸim gibi, yazılımı sadece kullanmak deÄŸil, üretimine de katkıda bulunmak gerekir, bu sebeple TÃœBÄ°TAK’ın olması gereken yer kurumsal kullanıcıdan öte TDF Tavsiye Kuruluna üye olmak ve/veya LibreOffice geliÅŸtiricisi istihdam etmek… Türkiye’deki kullanım ve Türkçe için yapacak çok ÅŸey var…
Ãœyesi bulunduÄŸum TDF’nin Ãœyelik Komitesi seçimleri yapılıyor. Bu seçimde aday oldum. Seçim duyurusu ÅŸurada ve adaylık için öz tanıtımım da ÅŸurada. SeçileceÄŸimi sanmıyorum ama vakıfta görev almak ve seçimlerin daha zengin olması için aday oldum.
LibreOffice konferansı bu yıl Bern’de gerçekleÅŸtirildi. Ãœlkemizden geçen yılki konferansa katılmış olan Efe Gürkan Yalaman bu yıl da GSoC öğrencisi olarak Bern konferansına katıldı. Detaylarını günlüğünde yazar diye tahmin ediyorum. Konferansla ilgili haberleri gezegenden ve sunum ve diÄŸer içeriÄŸi ise konferans sitesinden okuyabilirsiniz.
Önümüzdeki yıllardaki LibreOffice konferansını Türkiye’de gerçekleÅŸtirmek için sevgili Volkan Evrin niyetli… LKD öncülüğünde bu organizasyona ev sahipliÄŸi yapabiliriz diye düşünüyorum ama organizasyon iÅŸi benim pek becerebileceÄŸim bir ÅŸey deÄŸil. BaÅŸvuru vs süreçlerde elimden geleni yaparım. Ama organizasyonun maddi/manevi ve lojistik kısımları ile ilgili durumlar nasıl olur bilemiyorum. DediÄŸim gibi anladığım ÅŸeyler deÄŸil.
Haberler böyle… LibreOffice’in özgür yazılım dünyası için ne kadar önemli olduÄŸunu söylemekten sıkıldım, tamam ofis yazılımına katkı vermek kolay deÄŸil ve sıkıcı bir alan diye düşünülebilir ama sahip çıkmadan da olmuyor. Bu nedenle özellikle eli kod tutan ve zamanı olan özgür yazılım severleri LibreOffice’e katkı vermeye çağırıyorum.
Son yazımı yazalı epey bir zaman geçti. Yazmadıkça yazmıyor insan… Devamlılık gerektiren her eylem gibi yazmak da zor kazanılan ve çabuk kaybedilen bir alışkanlık. Tabi bir de baÅŸka bir faktör var o da zaman… Yorgunlukla mücadele edebiliyor insan ama zaman ile mücadele edip daha fazlasını kazanmak çok ama çok zor.
İşyerinde son altı aydır çok yoğun bir dönem geçirmekteyim . Gündüz yoğunluğu nöbetini akşamın yorgunluğuna ve boşvermişliğine devretmekte, ben ise kendimi hoyratça bu dar boşluğa bırakmaktayım.
Hobiler, sosyal yaşam, planlar ve hayalcilik gibi boş zamanını harcadığım faaliyetlerim de çok iyi gitmiyor haliyle. Bu güçlükle en çok yer ayırdığı konu olan özgür yazılım ve son iki yıldır LibreOffice ile ilgili şeylere de bakamıyorum gibi gibi görünse de asgari oranda bakabiliyorum diyebilirim. Yeni bir şey katmasam da olanı muhafaza etmeye gayret ediyorum. Sadece ben değil, gördüğüm kadarıyla birçok arkadaş da benzer bir atalet içerisinde.
İşte bu çerçevede ne yaptık ne ettik dersek şöyle bir liste ile durumu özetlemeye çalışayım:
Mazoşist ıstırabımızın keyifli aralarından biri olan çevirilerini yetiştirebildik. Arayüz %99.9 seviyesine ulaştı. Bu çevirilerde sevgili Ayhan Yalçınsoy ve her zamanki gibi yaşı ve verdiği emeği en büyük olan -bu kısımda utanmaz gerekiyor- sevgili Necdet Hocamız büyük çaba gösterdiler. Ben de elimden geleni yapmaya çalıştım ama çeviri zamanımın büyük kısmını yeni Microsoft Office Excel işlevleri ve Calc işlevlerinin çevirilerini yeknesaklaştırmaya harcadım. Bununla ilgili ayrıca bir tablo da yapmıştım. Onu da güncellemem gerekiyor.
Küresel pazarlama listesinde LibreOffice 4.4 için bir öneri sundum: İşletmeler için daha iyi bir LibreOffice sürümü olsun dedim, işletmeler için çözülmesi iyi olacak hata kayıtlarına yoğunlaşmayı önerdim. Bu konuda uzun bir tartışma olmasına rağmen net bir çizgi çizilmiş değil fakat konferans gündemine alınması da benim için mutluluk verici.
TDF üyeliğimi yeniledim. Ülkemizden tek üye benim.
Zemberek çok eskidi, Linux sürümleri üzerinde performans sorununa ek olarak tam olarak nedenini bulamasam da güncel Ubuntu 14.04 üzerinde çalıştıramadım. Bazı paketlerde sorun var sanırım… Bu konuda biraz daha araÅŸtırma yapmak gerekiyor. Åžayet diÄŸer Linux dağıtımlarında da benzer sorun yaÅŸanırsa TÃœBÄ°TAK’ın çalışmayan bir Zemberek ile nasıl bir ofis deneyimi sunacağını merak etmiyor deÄŸilim. Zemberek’i kaybedersek önce TÃœBÄ°TAK düşünsün!
Yine Zemebrek demiÅŸken, gözümüz yollarda Zemberek 3’ü bekliyoruz fakat geliÅŸmesi ne yazık ki pek kolay olmuyor, sevgili Ahmet A. Akın’dan baÅŸka bu iÅŸe elini bulaÅŸtıran yok. Yine burada iÅŸ Zemberek’in hamisi TÃœBÄ°TAK’a düşüyor…
TÃœBÄ°TAK demiÅŸken Micheal Meeks LibreOffice 4.3’ün kaputunun altında neler olduÄŸunu yazdığı yazısında, LibreOffice’e kod katkısı veren kuruluÅŸ iliÅŸikli kiÅŸiler grafiÄŸi yayımladı. Ä°deal tabloda TÃœBÄ°TAK imzalı geliÅŸtirici veya “o yeni modelde” TÃœBÄ°TAK’ın hizmet aldığı Türk yazılım ÅŸirketleri olmalıydı…Hala yok, beklemiyoruz da…
Kuruluşa göre kod gönderim grafiği
Yukarıdaki grafikle ilgili ÅŸunu da söyleyeyim, Suudi Arabistan Kral Abdülaziz Bilim ve Teknoloji Åžehri(KACST) dahi The Document Foundation Danışma Kurulu’na üye oldu da TÃœBÄ°TAK hala olmadı… Kod dahi gönderiyorlar… Arapça ve saÄŸdan sola yazılan diller ile ilgili çok güzel geliÅŸmeler bu sayede oldu
Foruma birkaç kiÅŸi hariç ilgi düşük, wiki Allah’a emanet…
Topluluk olma adına çok aÅŸama kaydedemedik. Hiç yoktan iyi ama baÄŸlarımızı güçlendirmek adına bir hafta sonu Ä°stanbul’da bir toplantı yapalım diyorum. Detayı planı ile ilgili fikir alış veriÅŸi için e-posta listemize ilk fırsatta bir ileti göndereceÄŸim.
Kod katkısı olarak sevgili Efe Gürkan Yalaman bu yıl da GSoC’a katıldı, Åžablon Yöneticisini iyileÅŸtirecek ama sesi soluÄŸu çıkmıyor pek…
Türkiye’de özgür yazılıma olan ilgi ve katkı çok iyi seyretmiyor, haliyle LibreOffice’e de pek ilgi yok… Onca yazı yazdık, kod katkısı verin, Andorid sürümüne geliÅŸtirici olun diye ama önemsiz iÅŸlere bulaÅŸmayan kod okur yazarlarımızın dikkatini çekemedik maalesef.
Velhasıl-ı kelam, ölmesek de sürünmeye devam ediyoruz, bireysel yük ile 5-10 kişi çeşitli alanlarda dağınık zamanlarda katkı vermeye devam ediyoruz. Her alanda katkıcıya ihtiyacımız var. Bekleriz.
Mutlu günler.
PS: Bu yazıya tablette baÅŸladım, telefonda devam ettim ama fiziki klavyesiz olmuyor…
GeleceÄŸi düşündüğümde aklıma hep teknolojinin insanlığı yuvası olan Dünya’dan ileriye taşıyıp gezegenler arası yolculukların yapıldığı, sosyal düzenin deÄŸiÅŸtiÄŸi ve yemyeÅŸil ve barışçıl bir resim çiziyorum hep.
1990’lı yılların baÅŸlarında çocukken 2000’li yılları, 2010’u 2015’i hep büyük deÄŸiÅŸiklikler getirecek diye beklemiÅŸtim… Ne yazık ki uçan arabalar hiç gelmedi. Neredeyse 2015 senesinde geldiÄŸimiz nokta basit bir küresel veri alış veriÅŸi ağı olan Ä°nternet ve dokunmatik ekrana sahip akıllı(ki akıllı deÄŸiller) cep telefonları oldu.  Her an büyük bir bilimsel kırılma olacakmışçasına verike haberlerin hayal kırıklığı bu belkide. Ama ÅŸahit olduÄŸum 30 yıllık ömrümde hiçbir insan baÅŸka bir gezegene veya gök cismine ayak basmadı.
1990 sendormu bir yana 2000 senromundaki büyük umutlar beklenen Ä°nsan genomu çözüldü denildi fakat hiçbir büyük hastalığa çare bulunmadı…
Gelecek hep hayal edilenden daha, geride, daha ticari ve daha bireysel eÄŸlenceye yani tüketim talebine odaklı oldu. Düşünsenize 1991 yılında geliyor biri size diyor ki 2012 senesinde el içi kadar bir tetriste sapandan fırlatılan kuÅŸlarla domuzları vuracağınız bir atari(o zamanki el oyuncakları) dünyayı kasıp kavuracak insanlar milyonlarca saatini bu oyunda harcayacak… Ne derdiniz, ya bırak allasen 2012 senesinden bahsediyorsun arkadaşım koskoca 21 yılda insanoÄŸlu nerelere gider nerelere… Sen kalkmış el atarisindeki saçma bir oyundan bahsediyorsun…
Velhasıl-ı kelam, teknolojik geliÅŸmenin hayal kırıklığını baÅŸka bir yazıya bırakıp baÅŸlığımıza geri dönelim…
Her(AÅŸk)
Her(AÅŸk) – AfiÅŸ boyu için resme tıklayabilirsiniz
Her filmi, benim yukarıdaki hayal kırıklığım paralelinde bir gelecekte geçiyor. Filmimizin kahramanı Thedore(Joaquin Phoenix) bir mektup şirketinde çalışıyor. Mektup şirketi demişsem, eposta falan değl, bilindik profillerin üye olduğu ve sevdiklerine mektuplar yazdıran bir şirket, kahramanımız da yazıcı, müşterilerin ağzından dokunaklı mektuplar yazıyor ve bu şekilde geçimini idare ediyor.
Bu gelecek biraz garip doÄŸrusu, en çok dikkatimi çeken 80’li yılların saç-bıyık ve elbise modasının hakim olması. DiÄŸer taraftan da geliÅŸmiÅŸ olan teknolojinin yine iletiÅŸim teknolojisi üzerinden ilerlediÄŸi.
BoÅŸanmış ve hayal kırıklığı içerisindeki kahramanımızın depresyon halleri bir gün gezdiÄŸi bir maÄŸazada tanıştığı bir iÅŸletim sistemi(Operating System – OS) ile deÄŸiÅŸiyor.
Bu işletim sistemi, bilindik komut işleyip emir alan bir yapıdan çok öte, semantiğin de ilerisinde öğrenebiliyor, düşünebiliyor tam anlamıyla bir yapay zeka ürünü. İlk kurulumunda işletim sisteminin kullanıcısı analiz edilerek onun kişiliğine göre bir karakter olarak kurulan bu işletim sistemi, kullanıcının tam anlamıyla sanal bir arkadaşı oluyor.
İşletim sistemi kurulum öncesinde sorduğu sorularla bir kadın kendini yapılandırıyor ve ismini de kendi seçerek(Samantha) bilgisayara kuruluyor.
İleri düzey ses tanıma, düşünebilme ve değerlendirme gibi özellikleriyle tıpkı bir insan gibi iletişim kurabilen ve etkileşebilen bu işletim sistemi kısa zamanda zaten depresyonda olan kullanıcısını kendisine aşık ediyor ve aralarında bir birliktelik yaşanmaya başlıyor.
Tıpkı sanal bir sevgili benzeri bu ilişki, işletim sisteminin internetten bulduğu bir insan vekil(human proxy) aracılığıyla ilişkinin insan tarafını biraz canlandırma niyetine kadar çok iyi gitmekte. Daha sonrasında başlayan iletişim, kıskançlık ve ihanet gibi insansı durumlara işletim sisteminin evrilmesi ve sonrasında yaşananlarla sorgulayıcı bir seyir izleyerek film sona eriyor.
Elimden geldiğince spoiler vermeden filmi anlatmaya çalıştım. Fakat filmle ilgili bir kaç hususa da değinmeden geçemeyeceğim.
Filmde yapay zekanın evrilmesi iÅŸlenmiÅŸ, düşünüp kendisini ve insanlardan farklarını ortaya koyabilen ve kendiliÄŸinden eylemler yapabilen bir iÅŸletim sistemi deyince aklıma 2001: A Space Odyssey  filmi ve HAL 9000(IBM’in harflerinden birer sıra geriye kayın, anladınız siz) geliyor. Ayrıca Terminatör filminden SkyNET’i de örnek verebiliriz. Düşünebilen bir iÅŸletim sistemi için nihai tehdit insanoÄŸlunun onu kapatması ve bu durumda potansiyel olarak en büyük düşman insanoÄŸlu olması en basit matematikle kaçınılmaz bir çıkarım.
Bu filmde ise, iÅŸletim sistemi komut almayı reddetmiyor ve varlığının devamını sürdürme amacı yok, neden HAÅž veya SkyNET gibi evrilmiyor peki diye sorunca, filmde arada iÅŸletim sistemine yapılan güncelleme sahnesi sanırım bu soruları kesmek için yapılmış…
Diğer taraftan, aynı anda birçok kişi ile etkileşime geçmesi ve insan zekası ve fiziğinin sınırlarının bu işletim sistemine yetmemesi de ayrı bir konuydu. Bu derece süper bir işletim sistemiyle dünyada çözülemeyen bir sorun kalmazdı doğrusu, sıradan ve ortalama geliri olan bir insanın bu işletim sistemini edinebilmesi ise çok garip geldi. Gerçi filmde işletim sistemine benzer olarak oyunlar ve oyun karakterleri de yapay zekaya yavaş yavaş dönüşüyordu, bu da sanırım bir öncü yenilik dönemi olduğunu anlatmak içindi.
Film güzel, iÅŸletim sistemlerin gelecekte nasıl olacağına dair fantastik bir tablo çiziyor. Yapay zeka, ve Asimov‘un Üç Robot Yasası gibi Ä°ÅŸletim sistemleri ve ahlakı vb tartışmalar için ilgi çekici olabilir.
Ayrıca ileride bu derece sofistike yazılımların olup olmayacağı ve özgür yazılım ve yapay zeka gibi birçok konu da tartışılabilir. Gelecekten dönüp baktığımızda ilkel olan günümüz işletim sistemleri, özgür yazılım modelinde işlevsel olarak kodlanırken acaba yapay zeka işin içine girince kimin düşünce yapısına göre kodlanacak ve düşünmek öğretilecek, toplumun veya topluluğun ortak değerlerine göre mi, yoksa devrimsel bir örenim yolu izlemesi için mi kodlanacak?
Sanıyorum ki bunları tartışmaya daha çok zaman var…
Özgür yazılımın gönüllü katkıcıların emekleriyle oluÅŸturulduÄŸunu elbette hepimiz biliyoruz. Yazılım geliÅŸip büyüdükçe de sunucu, dernek, özel emek gerektiren iÅŸler vb çeÅŸitli maliyetler de ortaya çıkıyor. Bu maliyetler de gönüllülerin bağışlarıyla veya özgür yazılım üzerine iÅŸ yapan ÅŸirketler veya bazı vakıf ve kamu kurumlarının desteÄŸiyle karşılanmakta…
Linux çekirdeÄŸi veya LibreOffice gibi büyük özgür yazılım projelerinde bu maliyetler elbette çok daha büyük oluyor ve bunlar büyük sonsorların desteÄŸiyle karşılanmakta. Örnek verirsek, Linux Vakıfı’nın devasa sponsorları ÅŸurada: http://www.linuxfoundation.org/about/members LibreOffice’in ise “büyük” sponsorları benzer bir ÅŸekilde “Danışma Kurulu -Advisory Board” altında görülebilir: https://www.libreoffice.org/about-us/advisory-board/
LibreOffice Danışma Kurulu‘nda yer almak, bu ÅŸirketlere iÅŸ yaptıkları ekosistemin ihtiyaçlarına göre LibreOffice’in seyri ve geliÅŸmesinde söz sahibi olma hakkı tanıyor. Elbette yıllık belli bir ücretle ÅŸirketler ve kurumlar bu kurula katılabiliyor. Kurulun ücretleri tam zamanlı geliÅŸtirici saÄŸlama ve çalışan sayısına göre deÄŸiÅŸiyor. Detayları burada görebilirsiniz: https://wiki.documentfoundation.org/TDF/Advisory_Board
Ben TÃœBÄ°TAK’ın da LibreOffice Danışma Kurulu içierisinde yer alması gerektiÄŸini düşünmekteyim. Kurumsal pazarı hedefleyen bir Linux dağıtımın iÅŸ modelinde temel teÅŸkil eden bir bileÅŸen olan LibreOffice’in geliÅŸimi iÅŸ modelinin de saÄŸlıklı ilerlemesi ve sorunları birincil elden çözülmesi gibi çok önemli faydalar saÄŸlayan çok büyük bir avantaj. Ben TÃœBÄ°TAK yönetiminde olsam kesinlikle bu kurula TÃœBÄ°TAK’ı dahil ederdim… Yıllık ücretler çok görünmesin, gerçekten edilen tasarrufun yanında bu tutarlar para deÄŸil.
Kısa bir giriÅŸ yapmak istemiÅŸtim ama yine kaptırdık. Yukarıda yazdıklarım baÅŸka bir yazının ana konusu olsun ve konuya geri döneyim…
****
Yukarıda kabaca özgür yazılımın mali tarafını anlatmaya çalıştım. Gelin görün ki bir tepeden yönetim ve istihdam modeliyle de yapılamayan bazı ÅŸeyler var. Bunlar aslında özgür yazılımın ilerlemesinde yenilikçiliÄŸi temsil eden ÅŸeyler. ÇoÄŸunlukla iyileÅŸtirmeler ve yeni özellikler kullanıcılar tarafından talep edilmekte ve geliÅŸtiricilerin başının etini yiye yiye onların ilk uygun zamanlarında yapılmayı beklemekte…
Özellikle gönüllü geliÅŸtiricilerin sürekli boÅŸ zamanı olmadığı ve kendi istekleri dışında(veya baÄŸlı olduÄŸu organizasyonun iÅŸ listesi dışında) özgür yazılımda sürekli bir sorumluluÄŸu olmadığının bir kez daha altını çizmek istiyorum. Tabi birçoÄŸunun da ya öğrenci ya da serbest çalışan(freelancer) kiÅŸiler olduÄŸunu da hatırlatayım…
Onlarca özelli isteği ve az bir iş gücü denklemindeki çözümsüzlük için işte tam burada Freedomsponsors.org devreye giriyor.
Freedomsponsors.org
Freedomsponsors.org, özgür yazılımdaki genel bağış mantığından farklı olarak, iş ve çözüme yönelik bağış mantığını benimseyen, belirli bir iş, bir hata için gönlünden ne koparsa destek olarak geliştiricileri motive etmeyi amaçlayan ve sonuç olarak da özgür yazılımın gelişmesine katkı sağlamaya çalışan bir aracı site.
Çalışma mantığı çok basit, herhangi bir özgür yazılım projesindeki bir geliÅŸme için – genellikle o yazılımın hata takip sistemine girilmiÅŸ bir hata kaydını temel alarak- bireylerin “ÅŸu iÅŸi halledin ben ÅŸu kadar lira benden, helali hoÅŸ olsun” diyerek vaad ettikleri bağışların söz konusu iÅŸin/hatanın çözülmesi üzerine hatayı çözen kiÅŸiye ödenmesi ÅŸeklinde…
GüzelliÄŸi ise, hem istek sahibinin gönlünden kopan küçük bir miktarla kiÅŸisel olarak beklentinin gerçekleÅŸmesi, hem de hatayı çözen kiÅŸinin – büyük ihtimalle geçimini saÄŸlamak için zorlanan bir kiÅŸi veya ailesinin yükünü hafifletmeye çalışan bir öğrenci oluyor bu- bu emeÄŸinin karşılığında para kazanması.
Buradaki sponsorlu iş listesine baktığınızda genellikle ürünün normal gelişimine ek olan özellikler olduğu için işin doğasını bozmayan ve destekleyici bir yapı karşımıza çıkıyor.
Ben de bugün bu iÅŸe dahil olayım dedim ve LibreOffice ile ilgili ilk sponsorluk kaydımı girdim. Söz konusu kayıt, LibreOffice’de deÄŸiÅŸiklikleri izlerken deÄŸiÅŸiklikleri kısmi kabul özelliÄŸinin kazandırılmasıyla ilgili bir hata kaydım üzerinden yaptım. Bu özellikle editörler ve ÅŸirketlerde birlikte çalışan kiÅŸilerce ihtiyaç duyulan bir iyileÅŸtirme. Bu özelliÄŸin kazandırılması için ben 20 USD’lik bir sponsorluk kaydı girdim: http://freedomsponsors.org/core/issue/429/
Freedomsponsors.org adresinde sadece LibreOffice yok, Xorg’dan tutun, Linux çekirdeÄŸine, Scribus’a kadar onlarca özgür yazılım projesi yer almakta.
Eğer sizin de istediğiniz bazı özellikler/çözülmesi için fazladan emeğe ihtiyaç olan hata kayıtları varsa, bu platformda sponsor olmanızı öneririm. sadece bireysel olarak değil, çalıştığınız şirketin ihtiyaçları için de buradan sponsor olabilirsiniz. Ki cömert sponsor kayıtları genellikle bu yazılımları iş modellerinde kullanan şirketler tarafından girilmiş.
Freedomsponsors.org sitesinin kullanımı çok basit, üye oluyorsunuz, para ödemek için bir PayPal hesabına ihtiyacınız var. Åžayet bir kredi karınız varsa PayPal‘e üye olmak 5 dakika bile sürmüyor(ben de ilk kez üye oldum, kolaymış gerçekten). Ayrıca yeni elektronik para birimi Bitcoin ile de ödeme yapıp ödeme alabiliyorsunuz.
Freedomsponsors.org sitesindeki kayıtlı projeler ÅŸurada: http://freedomsponsors.org/project/ Kayıt gireceÄŸiniz proje bu listede yoksa hiç merak etmeyin dilediÄŸiniz özgür yazılım projesini kolaylıkla kayıt edebiliyorsunuz.  Sitenin genel kullanımı çok kolay…
Sitede sponsorluk dışında, Kickstarter(topluluk fonlaması) özelliÄŸi de mevcut. Siteyi bu amaçla da kullanabilirsiniz. Site iÅŸleyiÅŸ maliyeti olarak sponsorluk ödemelerinden küçük bir komisyon almak dışında ek bir maliyet çıkarmıyor… Detayları siteden alabilirsiniz.
Çağrım iki taraflı, hem geliştirme isteyen kişiler ve şirketlere, hem de ek gelire ihtiyacı olan öğrencilere. Gelin bu platformda özgür yazılıma destek olun. Öğrenciler ve serbest çalışanlar siz de hem özgür yazılıma katkı verin, hem de  ek gelir kazanın!
LibreOffice bildiğiniz üzere Windows, GNU/Linux, Mac OS X, BSD platformlarında kullanılabilir bir özgür ofis yazılımı.
Michael Meeks LibreOffice Android sürümünü anlatıyor:
GSoC 2012 öncesinde Android’in yükseliÅŸiyle LibreOffice’de mobil platformlarda yerini almak için planlarını yapmıştı. GSoC 2012 sonrasında da hızlanan geliÅŸtirme çalışmalarıyla bir ÅŸeyler oluÅŸmaya baÅŸlamıştı.
LibreOffice Android
Fakat bu platformdaki geliÅŸme istenenin epeyce gerisinde kalmış bulunuyor. Sebebi ise malumunuz geliÅŸtirici eksikliÄŸi…
Gördüğüm o ki Andorid’in popülerleÅŸmesiyle ülkemizde de Andorid geliÅŸtiriciliÄŸi hız kazanmış; birçok genç arkadaÅŸ bu konuda epey ilgili ve mesafe kat etmiÅŸ.
LibreOffice’in masaüstü sürümü için geliÅŸtirici çıkarma iÅŸinde ülkemiz geride kaldı. Neden bu açığı LibreOffice Android sürümünde kapatmayalım? Madem Android geliÅŸtiriciliÄŸi  ülkemizde bu denli popüler, gelin LibreOffice’in Android sürümüne katkı verin.
Lafı çok uzatmaya gerek yok aslında. LibreOffice’in Andorid sürümü hepimizin ihtiyacını giderecek bir ofis yazılımı olacak.
Gelin bu geliştirme sürecinde yerinizi alın.
Proaktif olun!
Proaktif demişken, sürekli bu kelimeyi tekrar ediyorum. Proaktifnedir derseniz, elini taşın altına koyan, şartların oluşmasını beklemeden insiyatif alarak işi halletme diye kabaca tanımlayabilirim. Özgür yazılım katkıcısıysanız elinizi taşın altına sokmaktan çekinmemelisiniz. Bekleyeceğiniz bir şey de yok, her toplulukla kendinizi tanıtın elinizden geleni ortaya koyun, bunu yapabilirim deyin ve yapın. Bu kadar. Nazlanmaya, acaba demeye hiç gerek yok. Üreten veya üretmeye niyeti olan kişi her yerde memnuniyetle karşılanacaktır.
Belge kaybını, ofis yazılımı penceresinden baktığımızda; çalıştığınız belgelerinizin ofis yazılımınız tarafından açılamaması veya belgenizin sisteminiz tarafından bir şekilde yok edilmiş olması veya kullanıcı hatası ile yanlışlıkla silinmiş olması olarak tanımlayabiliriz.
PeÅŸin olarak ÅŸunu söyleyebilirim ki, belge kaybının dini, milleti, rengi yoktur… Tüm insanlığı etkileyen acı verici bir kabustur.
Belge kaybı, ofis yazılımı, işletim sistemi özelinde bir sorun değildir. Her işletim sistemi ve ofis yazılımında belge kaybı sorunu bir şekilde yaşanmaktadır. İşletim sistemi ve ofis yazılımı ise belge kaybının tek değişkenleri değildir; ani kapanmalar, minik(!) donanımsal hatalar, elektrik şebekesindeki küçük bir gel-git ve diğer birçok etken de bilgisayarınızın işleyişinde anormalliğe yol açmakta ve verilerinizde bozulmaya sebebiyet vererek belge kaybına uğramanıza neden olmaktadır.
Kısaca, Keban Barajı’nın türbinlerinde kanat çırpan bir kelebek, sizin 6 aydır gece gündüz yazdığınız tezinizi, 3 yılınızı adadığınız kitap taslağınızı veya ÅŸirketinizin son 3 yıldır hesaplarını tuttuÄŸununuz hesap tablonuzu yok edebilecek sizin özelinizde bir sayısal fırtınaya sebep olabilir…
Yine ofis yazılımı penceresinden bir yazı olacağını son kez hatırlatmakta fayda görerek devam edersem….
Belge kaybı Microsoft Office ve LibreOffice’de ve diÄŸer ofis yazılımlarında da yaÅŸanan bir sorun. Ben bugüne kadar LibreOffice ile şükür ki böyle bir sorun yaÅŸamadım, fakat ne yazık ki iÅŸyerinde mecburi olarak kullandığım Microsoft Office ile bu tür sorunları yaÅŸamaktayım. Elbette, LibreOffice’de bu sorunu yaÅŸayan kullanıcılar var ve elimden geldiÄŸince belge kurtarmada yardımcı olmaya çalışıyorum. Microsoft Office ile birlikte çalışanlar ve Microsoft Office dosya türü (doc(x), .xls(x) gibi uzantılar) biçimini kullananlar sorun yaÅŸayan kiÅŸilerin başını çekiyor. Yazının ilerleyen bölümünde Micrsoft Office’in kapalı dosya biçimlerinin neden kullanılmaması gerektiÄŸine ve neden ODF kullanılmasına de deÄŸineceÄŸim.
Ee, ÅŸimdi böyle bir tehlike var ise, yazılım geliÅŸtiricileri hiçbir tedbir almıyor mu? Tabi ki bu her zaman hesap ediliyor ve genellikle birçoÄŸumuzun pek sevmediÄŸi “Belge Kurtarma Sihirbazı” gibi araçlar ile yazılım belgeleri sizin için kurtaracak çözümler üretmeye çalışıyor. Tabi bu sihirbaz, çoÄŸu zaman belgeleri istenildiÄŸi gibi kurtaramıyor veya baÅŸarısız oluyor… Bu sebeple de bu aracın kullanıcılar tarafından pek sevilmediÄŸi görülüyor…
Önemli olan sorunu yaşadıktan sonra ne yapacağınız değil, yaşamamak için alacağınız tedbirlerdir. Bu sebeple, LibreOffice ile ilgili aşağıdaki rehberi hazırlamaya lüzum gördüm.
LibreOffice ile önemli belgeler üzerinde çalışırken alabileceğiniz önlemler:
1- Otomatik kaydetme sıklığını artırın:
Otomatik kaydetme belirlenen zaman aralıklarda belgelerinizi otomatik olarak kaydetmeye yarar. Otomatik kaydetme sıklığı varsayılan olarak 15 dakikada olarak gelmektedir. Bu sıklığı 3 veya 5 dakikaya indirebilirsiniz veya dileğinize göre 1 dakikaya da indirebilirsiniz.
Otomatik kaydetme sıkılığı
Otomatik kaydetme sıklığını Menü ->Araçlar ->Seçenekler -Yükle/Kaydet yoluyla değiştirebilirsiniz.
2- Her zaman yedek kopya oluÅŸturun:
Yedek kopyalar(backups), belgelerinizin bir kopyasını güvenlik için .bak uzantısıyla kaydeder. Belgenizde bir sorun yaÅŸadığınızda ki bu genellikle “Yanlışlıkla sildim eyvah” olur, yedek kopya ile belgenizi geri getirebilirsiniz.
Bu seçeneği: Menü ->Araçlar ->Seçenekler -Yükle/Kaydetyoluyla  etkinleştirebilirsiniz.
OluÅŸturulan yedeÄŸi kullanmak istediÄŸiniz zaman ise, yedek konumunu açın ve dosyadınız.bak isimli dosya saÄŸ tıklayıp Birlikte Aç – LibreOffice seçeneÄŸi ile yedeÄŸinizi açabilir veya dosya uzantısını dosyanın gerçek uzantısı ile deÄŸiÅŸtirip çift tıklama ile açabilirsiniz.
Benim buradaki tercihim c seçeneÄŸi. Kısaca bu seçeneÄŸi anlatacağım…
Bulut depolama hizmetlerinin bir özelliği olan yerel klasör eşlenmesi belge yedeklemek için harika bir yöntem.
Mantığı şöyle, başka yerden erişmek istediğiniz veya yedeklemek istedğiniz klasörleri bilgisayarınızdaki bulut hizmeti yazılımı ile seçerek eşlenmesini sağlıyorsunuz. Eşleme gerçek zamanlı oluyor, yani dosyayı kaydettiğinizde dosya değişiyor ve bulut yazılımı dosyanızı buluta yükleyerek eşlemiş oluyor. Bilgisayarınız bozulsa, çalınsa veya bir şekilde yerelinizden belgenize erişememniz durumunda belgenizin bir kopyası bulutta oluyor.
Bu yöntem ile sadece belgenizi değil geçici dosyaları ve yedek kopya(backup) dosyalarını da bulutla eşleyerek çalışabilirsiniz.
Bu yöntem için tabiki bu servislere üyelik ve internet bağlantısına ihtiyacınız var. Bağlantınız olmadığı takdirde eşleme gerçekleşmiyor, sisteminiz internete tekrar bağlandığında eşleme devam ediyor.
Bu servisler arasında bir öneri yapmam gerekirse, ODF biçimini tarayıcıdan görüntülemeyi destekleyen  ve eşleme için Linux istemcisi olan Yandex.Disk olacaktır. SkyDrive ODF biçimini çevrimiçi okuma yazma imkanı sunsa da Linux istemci yazılımı olmadığından tercih etmiyorum. UbuntuOne, Dropbox, ve Google Drive ise ODF biçimlerini görüntülememekte sadece dosya olarak saklamakta.
Bulut konusunda gizlilik ve güvenlik gibi kaygılarınız var ise -ki kaygılanmakta haklısınız Microsoft, Google… NSA, Prism vs…-, OwnCloud ile kendi özgür bulutunuzu oluÅŸturup aynı eÅŸleme iÅŸlemini yapabilirsiniz.
4- Sürümler ile çalışın
Sürümler benim bugüne kadar gerektiği kadar kullanmadığım fakat çok faydalı olduğunu düşündüğüm bir özellik.
Çalışma mantığı şöyle, belgenize ekleme veya deÄŸiÅŸiklik yaptığınızda eski halini de korumak istiyorsanız sürekli farklı kaydet yerine -ki neticesi ÅŸu isimli dosya kalabalıklarıdır- son1.odt, son2-son3..son-final…. son final kesin.odt) sürümleri kullanmak hem daha güvenli hem de dosya kalabalığında kaybolmazsınız. Her sürüm tek bir dosya içerisine kaydedilir ve bir ana belge içerisinde aynı belgenin birden çok sürümü saklanır. Hangi sürümü açmak istiyorsanız onu seçer ve açarsınız.
Sürümleri kullanmak çok basittir. Mevcut belgenizde bir değişiklik yaptıktan sonra kaydetmek istediğiniz zaman
Dosya-Sürümler yolunu izleyin açılan iletiÅŸim penceresinde “Yeni Sürüm Kaydet” düğmesine basın ve sürüm açıklaması girerek sürümünüzü kaydedin.
LibreOffice’de sürümler ile çalışmak*
Sürümleri kullanmanın bir diğer avantajı ise, belge içi bilgi kaybını engellemeyi sağlaması, yukarıda bahsettiğim tonla saçma dosya adı içerisindeki bilgilere olan hakimiyet kaybolmakta. Bunun da önüne geçmek için Sürümler iletişim penceresinde karşılaştırma özelliği bulunmakta.
Sürümler, LibreOffice’de sadece ODF dosya biçimi ile desteklenmektedir. Writer, Calc, Impress, Draw, Base, Formül ve HTML gibi bütün bileÅŸenlerde desteklenir.
Bu eklenti çok işlevsel ve birçok özelliği içerisinde barındıran adeta bir İsviçre  Çakısı işlevi görmekte. Yedeklemekle ilgili şu özellikleri sunuyor
Tedbirler böyleydi. Bu tedbirlerden biri veya birkaçını aldığınız takdirde büyük ihtimalle belge kaybı sorunu yaşamayacaksınız.  Şimdi de gelelim şayet böyle bir sorun yaşandığında yapılması gerekenlere.
Belge kaybı yaşanması durumunda öneriler.
1- Belge kaybınızın türü Belge Bozulması ise (Belgeniz açılırken ofis yazılımınız “Belge açılırken hata” veya “Belge açılamıyor” türü bir hata veriyor ise)
1.1. Belgenizin bir kopyasını bilgisayarınızda farklı bir dizine kaydedin. 1.2. Ofis yazılımınız belgelerinizin yedek kopyasını tutuyor ise yedeklerin tutulduğu dizine gidip yedek dosyasına ulaşmaya çalışın.
Geçici dosyalar, yazılımız o belge ile çalışırken kenarda tuttuÄŸu dosyalardır, bu dosyalar genellikle yazılım kapandığında kaldırılır. Bazen ise sisteme göre tutulabilir. Burada bir veri kurtarma yazılımı(Recuva–TestDisk) ile geçici dosya dizinindeki silinmiÅŸ geçici dosyalar kurtarılabilir ve eski çalışan bir sürüm elde edilebilir. Bu yöntemle dosya kurtarılması biraz ÅŸans iÅŸi olssa da bunu baÅŸardığını iddaa eden kullanıcılar da mevcuttur.
ODF biçimlerini kullandığınız için Gerçekten çok ÅŸanslısınız! Çünkü ODF açık bir standarttır ve dosyanın (teknik) yapısına eriÅŸme ÅŸansına sahipsiniz. Basitçe dosyanızı sıkıştırılmış bir dosya gibi düşünün… Oysa Microsoft Office’in dosya biçimleri kapalı standartta olduÄŸundan, dosyanın içeriÄŸine girme ÅŸansınız bulunmamakta ve bu türde kaydedilmiÅŸ ve bozulan dosyaları – hele bir kodlama ve biçem sorunu ise- içeriÄŸine girerek kurtarma ÅŸansınız ortadan kalkmaktadır.
Açılmayan dosyanızın bir kopyasını alın
Bu kopyanın uzantısını .zip şeklinde değiştirin ve .zip uzantılı dosyayı bir dizine çıkartın.
ODF Dosya Yapısı – Uzantı zzip olarak deÄŸiÅŸtirilip klasöre çıkartıldıktan sonra içeriÄŸi gezebildirsiniz.
Hatalı dosyanızı açmaya çalıştığınızda verilen uyarı hatanın hangi bileÅŸende olduÄŸunu size gösterecektir. Biçemle ilgiliyse styles.xml içerisindeli hatalı XML etiketlerini ayıkladığınızda sorun hallolacaktır.  XML dilini bilmememiz normali bu sebeple yardımcı yazılımlar ile bu iÅŸi halledebilirsiniz. EMACS yazılımı hatalı XML etiketlerini iÅŸaretleyebiliyor diÄŸer alternatifler ise Notepad+ http://notepad-plus-plus.org/ ve http://sourceforge.net/projects/npp-plu … L%20Tools/ önerilebilir*(http://forum.libreoffice.org.tr/viewtopic.php?f=6&t=202).
DiÄŸer tercihiniz ise düz metin belgeleri ise, content.xml’in içeriÄŸini basitçe kopyalayıp kurtarmak olabilir.
Bu yöntemle ODF biçimli dosyalarınızı çok büyük olasılıkla kurtaracaksınız.
2. Belge Kaybı türünüz silinme yokolma ise:
2.1 Ofis yazılımınız belgelerinizin yedek kopyasını tutuyor ise yedeklerin tutulduğu dizine gidip yedek dosyasına ulaşmaya çalışın.
2.2. Yedek dosyasına ulaşamıyorsanız;
2.3.1 Veri kurtarma yazılımları
Veri kurtarma yazılımları, sabit diskinizde silinen verileri geri kurtarmanıza yardımcı olur. Linux altında testdisk ve Windows altında Recuva ücretsiz veri kurtarma yazılımlarınıdır. Bu yazılımlardan yardım alarak silinen veya yok olan dosyalarınızı kurtarmayı deneyebilirsiniz.
2.3.2 Geçici dosyalar ve veri kurtarma
Yedek dosyası tutmuyorsanız, ofis yazılımınızın geçici dosyaları tuttuÄŸu (sisteminize göre tmp, temp, temporary diye adlandırılan) dizinleri bulun. LibreOffice’in varsayılan geçici dosya dizinini Menü ->Araçlar ->LibreOffice -Yollar altından öğrenebilirsiniz. DiÄŸer bir ofis yazılımı kullanıyorsanız, ilgili yazılımın yardım merkezinden bu dizinleri öğrenebilirsiniz..
Geçici dosyalar, yazılımız o belge ile çalışırken kenarda tuttuğu dosyalardır, bu dosyalar genellikle yazılım kapandığında kaldırılır. Bazen ise sisteme göre tutulabilir. Burada bir veri kurtarma yazılımı(Recuva-TestDisk) ile geçici dosya dizinindeki silinmiş geçici dosyalar kurtarılabilir ve eski çalışan bir sürüm elde edilebilir. Bu yöntemle dosya kurtarılması biraz şans işi olssa da bunu başardığını iddaa eden kullanıcılar da mevcuttur.
———————-
Epeyce uzun bir yazı oldu sanırım. Umarım iÅŸe yarar, ilk fırsatta yazılın “Belge” kısımlarını derleyip üslubu elden geçirerek LibreOffice Türkiye vikisine koymayı düşünüyorum: http://wiki.libreoffice.org.tr/Ana_sayfa
LibreOffice ve diğer özgür ofis yazılımları ile ilgili sorularınızı ve yaşadığınız sorunlar ile ilgili forumumuz(http://forum.libreoffice.org.tr) ve eposta listemiz(http://tr.libreoffice.org/get-help/) her daim hizmetinizdedir. Katkılarınızı da bekleriz.
Bugün LibreOffice özel listelerinde gördüğüm bir haberi Türkçeye çevirip buradan aktarmak istedim. Haberin konusu NASA’nın uzay istasyonundaki dizüstü bilgisayarlarda Windows kullanmayı bırakıp bu bilgisayarlarda Linux kullanmaya karar vermesi, haliyle bu da demek oluyor ki kiÅŸisel kullanımdaki Linux ile birlikte LibreOffice de artık uzaya çıkıyor.
E-posta listesinde denildiÄŸine göre -bazımız için bilindik ÅŸeyler- NASA epeyce zamandır komuta ve kontrol sistemlerinde GNU/Linux kullanmakta ayrıca baÅŸlıklı roketler, küçük araçlar, uydular ve Mars Rover’ları gibi araçlarda Unix ve GNU/Linux sistemleri kullanmakta. Sadece NASA deÄŸil elbette GNU/Linux’u ileri teknolojide kullanan, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın sahibi Ä°sviçre’nin meÅŸhur CERN laboratuvarlarında bilgisayarlarda kendilerine özel ürettikleri “Scientific Linux” dağıtımı koÅŸmakta diyerek habere dönelim.
——————————————%<——————————————
“Evinizde yapabileceÄŸiniz Linux ile çalışan Iron Man elbisesi hikayemin aksine, bu hikaye bilim kurgu deÄŸil. NASA, Uluslararası Uzay Ä°stasyonu(ISS-International Space Station)’nda bulunan dizüstü bilgisayarlarda Windows kullanmayı bırakıp bu bilgisayarlarda Linux kullanmaya karar verdi ve uzaydaki ilk insansı robot R2 gerçekten Linux ile çalışıyor.
Bu bilim kurgu değil. Bu R2, uzaydaki ilk insansı robot ve Linux ile çalışıyor. (Resim: NASA)
United Space Alliance üstlenicisi, NASA’nın Hesaplama Uzay Operasyonları müdürü ve ISS’nin Dizüstü ve AÄŸ TümleÅŸtirme Takımları lideri Keith Chuvala NASA’nın ISS bilgisayarlarınıLinux’a taşımaya karar vermiÅŸ olduÄŸunu belirtti. “Anahtar iÅŸlevlerimizi Windows’tan Linux’a taşıdık çünkü biz kararlı ve güvenilebilir – ki kurum içi kontrolü bize verecek bir iÅŸletim sistemine ihtiyaç duyduk. Böylece eÄŸer bir yamaya, ayarlamaya veya  uyarlamaya ihtiyaç duyduÄŸumuzda yapabileceÄŸiz.”
Özellikle, ISS astronotları Debian 6 koÅŸan bilgisayarlar kullanacaklar. Önceleri bazı yerleÅŸik bilgisayarlarda Scientific Linux veya Red Hat Enterprise Linux(RHEL) klonu kullanılmıştı. Debian’ın en yeni sürümü olmamasına raÄŸmen, Debian 7 henüz yeni çıktı, Debian eÄŸer iyice test edilmezse ve güvenilmezse Debian hiçbir ÅŸeydir.
Linux’un ISS’de ilk fırlatılışından beri kullanulması(PDF baÄŸlantısı) ve NASA yer operasyonlarının neredeyse Linus Torvalds’ın Linux’u yarattığı günden beri onu kullanmasına raÄŸmen, uzayda kiÅŸisel bilgisayarların kullanıldığı pek görülmemiÅŸtir. “Gerçekten tıklanan ÅŸeyler” diyor Chuvaka röportajında “Linux’un dünyayı nasıl gördüğünü, bir ÅŸeyin baÅŸka bir ÅŸeyi etkilemesindeki birbirine baÄŸlılığı anlamamızdan sonra baÅŸka bir dünya görüşüne ihtiyacınız var. Benim epeyce Linux tecrübem var, fakat diÄŸerlerinin bunu kaptığını görmek heyecan vericiydi.” Â
Uçuş-içi dizüstü bilgisayarlarda görülmesine ek olarak, Linux ayrıca Robonaut(R2), uzaydaki ilk insansı robot, üzerinde de koşmakta. Şu anda istasyonda ve deneme kipinde olan R2, astronotlar için çok tehlikeli ve yorucu görevleri yerine getirmek için tasarlanmış.
Astronotlara yardım etmek ve Bilgi Teknolojileri uzmanlarına hız kazandırmak için, NASA The Linux Foundation(Linux Vakfı)‘a güveniyor. Chuvala’nın açıkladığı üzere “NASA olabildiÄŸince çok türlü”.
“YoÄŸun biçimde Debian Linux, bunun yanısıra çeÅŸitli RHEL/Centos kurulumu aldılar. Çünkü bizim eÄŸitimimiz dağıtım çeÅŸitliliÄŸine uygun olarak esnek, bu farklı çevreleri tek bir eÄŸitim oturumunda gösterme imkanımız var. BaÅŸka bir eÄŸitim organizasyonu bunu saÄŸlayamaz.”
Ayrıca diğer hiçbir işletim sisteminin Linux kadar esnek olmadığını da belirtmeliyim. Süperbilgisayarlardan robotlar ve masaüstlerine, NASA cevabın Linux olduğunu bulmuş.
Görüldüğü gibi bulunmuÅŸ cevabı tekrar aramaya gerek yok. Linux’un insanlık için ne kadar faydalı olabileceÄŸini görmek varken hala kapalı kaynak teknolojilere dayanarak ilerlemenin pek de geleceÄŸi yok gibi, o sebeple beyhude yatırımlar yapmamak lazım, bunun yerine özgür yazılıma destek vermek gerekmekte. Kamunun çıkarına olan da budur.
Çok uzatmaya, açık olana yorum katmaya gerek yok. Dilerim bizim de kurum ve kuruluÅŸlarımız da bir an önce özgür yazılıma geçiÅŸ için öncü adımlar atarlar. Geç oluyor…
Bu hafta Austion, Texas”da SXSW fuarında SX Crate’e katıldım ve nihayet arkadaşım olan bazı gönüllülerle yüzyüze görüşebildim. Hatta Rochaster Teknoloji Enstütüsü’nde araÅŸtırmacı ve e-NABLE‘nin kurucularından olan John Schull ile de buluÅŸtum. Bir avuç insan ile baÅŸlamış proje altı el tasarımı, iki kol tasarımı ve motor ve arduino kontrolüne sahip miyoelektrik kol tasarımıyla 4.400’den fazla kiÅŸiye ulaÅŸmış güçlü bir gönüllü topluluÄŸuna dönüştü. Bağışlar ve fedakar gönüllüler sayesinde 900’den fazla el özel olarak tasarlandı, test edildi, deÄŸiÅŸtirildi, 3B üretildi, montajlandı ve ücretsiz olarak dağıtıldı. (Bağışlar www.enablingthefuture.org/donate adresinden yapılabilir. 50$ deÄŸerinde bir bağış bir çocuÄŸa el uzatabilir… Gerçek anlamda…)
