İşim gereği Borsa İstanbul ile ilgilenmekteyim. Borsa ile ortaokul yıllarımdan başlayan garip bir ilişkim var. Hisse senetleri, Viop ve diğer yatırım araçları konusunda hem öğrendiklerimi hem bu yazıya kısa kısa not düşerek hem kendime hem de varsa meraklısına faydalı olmak istiyorum. Borsa için Genel Yatırım İpuçları ve Basit Teknikler başlığında notlarımı kendisini küçük yatırımcı olarak tanımlayan ve “ne yapsam zarar ediyorum” diyenleri göz önüne alarak tutmaya çalışacağım. Bu notlar genel çerçeve şeklinde olacak ve şu hisse iyi alın – bu hisse kötü satın gibi bir tavsiye kesinlikle içermeyecek, lütfen yorum yazarken bunu göz önüne alınız.
Notlarımı iki bölümde #Bist Hisse Senetleri ve #Viop Başlığında tutacağım. Sıra ve düzen olmayabilir, ileride düzenlerim umarım.
Bist Hisse Senetleri Genel Yatırım İpuçları ve Basit Teknikler
EĞİTİM:
Öncelikle eğitim şart: Youtube’de komik video izlediğiniz sürenin yarısında Borsa ile ilgili çok değerli temel bilgileri elde edebilirsiniz. Az biraz biliyorum deseniz bile, 5 er dakikalık videolara vakit ayırın ve temelinizi sağlam tutun. Unutmayın bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olunmaz. O nedenle hem hisse senedi piyasası nasıl işlediğini hem de temel ve teknik analiz konularında “kendi analizinizi yapabilmenizi sağlayan” asgari bir bilgi birikimi şart. KanalFinans.com sitesindeki videoları tavsiye ederim (https://kanalfinans.com/egitim-videolari). İşe yarar şeyler.
BİLİNÇ:
- Spekülatif haberler, dost tavsiyelerine dikkat edin özellikle “şu hisseyi götürecekler” ” 5 kat artacak” “kağıtta grup varmış” şeklindeki haberlere mümkünse kulağınızı tıkayın. Şayet bu heyecanı seviyorsanız, borsa yerine iddaa oynamanız daha mantıklı olacaktır. Spekülatif hareketi yakalasanız dahi bu hareketin inişli çıkışlı ve tamamen psikolojik tepkilerle yaptığı şok hareketlerinde para kazanma olasılığınız çok düşük olacaktır.
- Televizyonda gördüğünüz yorumculara çok güvenmeyin. Aracı kurumlardaki çalışanların yorumlarına çok güvenmeyin. Şöyle düşünün, ve şu soruyu sorun Bu adamlar çok biliyorsa, dedikleri doğruysa neden çok zengin değiller de bir işyerinde maaşlı olarak çalışıyorlar?
- Twitter ve diğer sosyal medya ortamlarındaki yorumculara ve özellikle bir grafiğe 895 tane çizgi çekip teknik analiz yapan, fiyat bulan ve kendinden emin konuşan insanlara itibar etmeyin. Burada da şu soruyu sorun; Bu iş teknik analizle oluyorsa neden bu “usta” teknik analizciler Türkiye’nin en zengin kişileri değiller?” . Fakat şunu da unutmayın, Teknik analiz bütünleyicidir ve yeri geldiğinde hayat kurtarır fakat sizi zengin etmez!
Ayrıca borsa forumlarında da yazılanlara çok fazla itibar etmeyin.
HESAPLILIK:
Borsa’ya ayıracağınız para miktarını iyi ayarlayın ve portföyünüzü takip etmek için mümkünse düz bir rakam olsun örneğin 10.000 ayırdınız. Borsaya ayırdığınız bu 10.000 TL’nin tamamıyla hisse senedi almayın. Borsayı izledikçe fark edeceğiniz üzere, borsa kestirilemez inişler ve çıkışlar üzerine kurulu. Tercih ettiğiniz hisse senedi çok iyi olsa da şok düşüşler görebilirsiniz.
- İyi hisse senetlerini normal bir piyasada ucuza bulamayacağınızı aklınızdan çıkarmayın, bu nedenle her düşüş sizin için bir alış fırsatı olabilir. Alış maliyetizi düşürerek hem zaman kazanıp hem de kar miktarınızı artırabilirsiniz.
DOĞRU ALIM:
- Borsa pazar demek, yani alım satım yapılan yer. Türkiye’de ise algı “borsa oynamak” “tüyo” kelimeleri üzerine kurulduğu için genelde borsa = kumarhane gibi yanlış bir önyargı oluşmakta. Bu yanlış algıyı lütfen bir kenara bırakın. Yabancıların dediği gibi “stock trading” yani “hisse senedi ticareti” olarak değerlendirin. Bu doğru algı emin olun zihninizi rahatlatacaktır. Çünkü olay gerçekten basit, ticaret = alım – satım. Ucuza al, pahalıya sat.
- Ucuza al, pahalıya sat… “Demesi kolay hangi fiyatın ucuz hangi fiyatın pahalı olduğunu nasıl anlayacağız?” diyebilirsiniz ve bu soruyu sormakta son derece haklısınız. Dünyadaki bütün yatırımcıların sorduğu bir soru. Bu soruya cevap vermek için birçok iktisatçı, teknik analist, matematikçi, fizikçi, psikolog onyıllardır uğraşmakta ve hepsi çeşitli teoriler ortaya koymakta. Bilimsel yöntemler konusunda bilgi sahibiyseniz teori ve kanun arasındaki farkı bilirsiniz. Kanun evrenin her yerinde kesindir ve ispat edilebilir, teori ise ispat edilmemiş bir düşüncedir. Borsada kanun yoktur. O nedenle mevcut teoriler içinde kendinize bir yatırım yöntemi seçebilirsiniz veya birkaç teoriyi harmanlayıp kendi önsezilerinizin önerliğinde bir yatırım stratejisi belirleyebilirsiniz. Benim kendi tercihim ve önerim XU30 veya xU100 hisse senetlerini:
- Temel analizde iyi bilanço / kötü bilanço takibi
- Teknik analizde ise hareketli ortalama: 233 günlük ortalamasının altında ise ucuz, üzerinde ise primli olarak görmek ve konuma göre 5, 21 ve 55 günlük hareketli ortalamaların küçükten büyüğe alttan kesişimi (Bu ne demek derseniz KanalFinans.com’da Teknik analiz – hareketli ortalamalar videosunu izleyiniz (https://kanalfinans.com/egitim/teknik-analiz/teknik-analize-giris).)
olarak takip etmek olacaktır.
TAKİP:
- Tüm hisseleri takip etmeyin, belirli hisseleri seçin ve sürekli olarak o hisseleri izleyin. Bir hisse senedini sürekli olarak takip ederseniz fiyat hareketleri ve haber akışısındaki davranışının uzmanı olursunuz ve bu sayede beyniniz size o hisse senediyle ilgili hiçbir bilgisayarın sunamayacağı bir öngörü sağlayabilir.
- Takibe aldığınız hisse senetleri aynı sektörde olmasın. Diyelim 10 adet hisse senedi takip edeceksiniz, en az 4 tanesi banka hisse senedi olsun, 3-4 sanayi şirketi, geri kalan ise gıda ve teknoloji şirketleri olsun. Şöyle ki; bankalar endeksin öncü kağıtlarıdır, endeks bankalarla artar bankalarla düşer. Trendlerin sektörel sıralaması olduğu da söylenebilir, önce bankalar, sonra sanay, diğer sektörler derken en son taş-toprak endeksinin arttığı söylenmektedir. Kısa bilgi olarak bankaların Beta katsayısı yüksektir. Bu sırayı bir kenarda aklınızda tutmak faydalı olabilir. Temel Analiz ilginizi çektiyse Risk ve beta tablolarına da göz atabilirsiniz: http://www.bigpara.com/analiz/risk-getiri-tablosu/A-harfi-ile-baslayan-hisseler/
- “Sürekli fiyat mı takip edeceğiz arkadaş” diye sorabilirsiniz. Borsada işlem gören her kağıt farklı bir karaktere sahip. Hem fiyat hem de haber akışına ara ara bakımınızın gerekiyor. Bu zahmetli bir iş mi, hayır. Markete veya semt pazarına gidiyor musunuz? Sürekli aldığınız ürünlerin fiyatını takip ediyor musunuz? Büyük ihitmalle evet. Domates 5 liraya çıksa, patates de 10 liraya çıksa alır mısınız? Hayır! Tabi bu fiyat afaki, büyük ihtimalle orta sınıfa dahil bir vatandaşsanız siz de 2 liraya satılan domatesin 2,50’ye çıkmasını moral bozukluğuyla takip etmektesiniz. Domates, patates, markette derterjan… Bir sürü takip ettiğiniz ürün var zaten, 10 tane hisse senedi takip etmek kapasitenizi zorlayacak bir şey değil. İyi bir semt pazarı avcısı olsanız bu yeteneğinizle senede en fazla 100 lira kar edersiniz. Ama bu eforla ve fiyat hakimiyetiyle bu parayı günde bile kazanabilirsiniz. Gün, hafta ay, size bağlı ama özetle aynı eforla borsada çok daha fazla para kazanabilirsiniz.
- NEREDEN İZLEYECEĞİZ: Borsayı, Hisse senetlerini, ilgili haberleri ve kurları izlemek için birçok yol mevcut. Bilindiği üzere artık canlı veriler ücretsiz verilmiyor. Ücretsiz veri sunan yerlerin çoğu 15 dakika gecikmeli sunmakta. Bazı bankalar ve aracı kurumlar cep telefonundan ücretsiz bist veri paketi sunmakta. Bunun dışında Bloomberg HT kanalı ise az bir gecikme ile hisse fiyat akışı yayınlamakta.
- Investing.com – > Gecikmeli Borsa İzleme, İyi Grafikler, Özet Teknik Analiz, Cep Telefonu uygulaması harika
- bigpara.com -> Gecikmeli Borsa İzleme, İyi Grafikler, Temel ve Teknik Analiz Araçları
- finans.mynet.com –
İYİ FİYATTAN ALIM:
- Ticarette öncelikli kural, malı alırken kazanmaktır. Bu hisse bence ucuz deyip aldığınız hisse senedi büyük ihtimalle siz aldıktan sonra biraz daha aşağı düşecektir. Benzer şekilde siz bir hisse senedini karlı şekilde sattıktan sonra da hisse değerlenmeye devam edecektir. “Bak ulan, işte ben aldım düştü” veya “Bak biz sattık nasıl arttı” “Lan bizi bekliyormuşlar” gibi serzenişte bulunma olasılığınız neredeyse %98. Unutmayın, kimse en dipten alıp en tepeden satacak kadar başarılı değil. En iyi traderlar (alım satımı meslek edinmiş kişi) arasında dipten alıp tepeden satma oranı %2 imiş! Bu nedenle hiç moralinizi bozmayın.
- Yukarıdaki maddede hisse senedini belirledik, fiyatın ucuz olduğunu gördük fakat dipten alıyor olmadığımızın bilincinde olarak kademeli alış yapıyoruz. Örneğin A hissesi için 5.000 TL para ayırdık, 4,50’lik güncel fiyatı bizce iyi ama aşağıya da gelirse diye 5.000 liranın hepsiyle hisse almıyoruz, ya yarısı ya da %25’lik kısmıyla kademeli olarak hisse senedini alıyoruz. 90’lı yılların borsacılarının tabiriyle mala kademeli giriyoruz.
İYİ FİYATTAN SATIŞ:
- Ticarette alırken kazanmanın öneminden bahsetmiştik ama bir gerçek var ki, bu daha sert bir gerçek olarak duruyor: Satmadan para kazanılmaz! Hisseyi ne kadar iyi bir fiyattan da almış olsanız, primli şekilde satmadıktan sonra para kazanamazsınız, 4,50’den aldığınız hisse 7 lirayı görmüş olsun siz satmadığınızda o hisse 4,10’a geri düşünce elinizden sadece yakınmak gelir. Hem zaman hem vakit kaybı olarak canınız sıkılır. Peki hangi fiyattan satmalıyız? Bunu kendiniz belirlemelisiniz. Hisse senetleriyle ilgili birçok araştırma raporu çıkmakta ve birçok aracı kurum tarafından Hedef Fiyat önerileri yapılmakta. Bu fiyatlara ve araştırma raporlarına hisse senetlerini izlediğiniz internet sitelerinde, veya borsa uygulamalarında senet sayfasında ilişkili haberler bölümünden erişebilirsiniz. Bu raporlar değişkendir, ve genellikle vade bağımsız bir fiyat hedefi sunarlar. O nedenle zamansallık sorunu sizin çözmeniz gereken bir sorun. Gözlemlediğim kadarıyla birkaç gün içerisinde %5 civarı bir artış kar satışı için iyi bir fırsat sunmakta. Orta ve uzun vade hedefini takip etmek istiyorsanız o da saygı duyulan bir tercih olarak durmakta. Ama unutmayın “Kar cebe yakışır”.
TEKRAR ALIM:
Siz bir hisse senedini karlı olarak sattıktan sonra iyi bir fiyattan tekrar almak isteyebilirsiniz. Bu doğal ve çoğu durumda mantıklı bir tercih olacaktır. Fakat genellikle siz sattıktan sonra hisse senedi artmaya devam ettiyse “Ah, şu fiyatan sattık, şimdi daha yüksek fiyattan geri mi alalım” diyebilirsiniz. Almamak mantıklı olabilir fakat il belirlediğiniz hedef fiyatınız hala cazip ise, ve hisse senedi güçlenerek artıyorsa tekrar almak mantıklı olur. Genellikle küçük yatırımcı tercihini almamaktan yana kullanıyor. Bunun yerine alıp şans denemek daha stratejik bir tercih olarak durmakta.
MALDA YAKALANMA:
Çoğu zaman işler planlandığı gibi gitmez, alırsınız, düşer tekrar alırsınız kötü bir haber gelir endeksin tamamı göçer. Hisse bazında kötü haber gelince hiç durmamak lazım, fakat endeks bazında şok etkisi yaratan bir kötü haber gelince şok satışı fiyatları satmaya kıyamayacağınız kadar aşağı çeker. Burada bir bekleme süresi devreye girer. Sağa sola kıpırdayamazsınız, borsada da işlem hacmi düşüktür çünkü çoğu kişi sizinle aynı durumdadır. Burada elinizdeki hisse senedi A kalite bir şirkete aitse, beklemek doğrudur. Ama şirketin durumu çok iyi değilse elden çıkarıp iyi durumda fakat fiyatı şok satış nedeniyle düşen hisse senedine geçmek çok mantıklı bir hareket olacaktır. Burada banka hisselerini kısa vadeli arbitraj yapmak için kullanabilirsiniz.
ORTA VE UZUN VADELİ YATIRIM:
Son madde, bu maddeye kadar okumuşsanız sabırlı ve makul bir kişisiniz demektir. En doğru ve en geçerli yatırım orta ve uzun vadeli yatırımdır. Burada olay uzun vadede güveneceğiniz, düzenli büyüyen bir şirket veya gelecekte işinin çok daha iyi olacağını düşündüğünüz iyi bir şirkete ortak olmaktır. Düzenli olarak fiyatı artan senetleri seçmek için iki şeye bakmanızı öneririm:
- 5 ve 10 yıllık grafiklerindeki sürekli artan görünüm. Hisse senetlerinin grafiklerine bakarken periyot olarak 3 – 5 – 10 yıllık grafiklere bakınız. finans.mynet.com‘da hisse grafiklerinde hızlı şekilde görebilirsiniz.
- Yıllara göre temettü verimliliği (Bknz. Temettü nedir)
orta ve özellikle uzun vadeli yatırım yapmayı tercih ettiğinizde dikkat edilmesini önemli bulduğum bir husus var, Banka hisseleri, banka hisselerini uzun vadeli şekilde tutmak geçmiş yıllara bakıldığında pek mantıklı görünmüyor. Bunun yerine A Kalite sanayi hisselerini uzun vadeli taşımak ise hem fiyat hem de temettü verimliliği göz önüne alındığında daha mantıklı görünmekte.
VİOP Genel Yatırım İpuçları ve Basit Teknikler
Viop kısmı da başka güne kalsın…